Wanneer heb jij voor het laatst op een wipwap gezeten? Ik herinner me de wipwap op de basisschool, zo’n geval met gesplinterde houten zitjes en een levensreddende beugel om je aan vast te houden. Na gebruik roken je handen naar ijzer. De uitdaging was om de ander zo hoog mogelijk in de lucht te laten stuiteren en zelf niet te hard neer te komen op de versleten autoband. Best een ruige manier om balans te zoeken in samenwerking.
Gelijkwaardigheid in samenwerking is een streven in veel onderzoeksprojecten, maar het blijkt een moeilijke opgave. Wat betekent gelijkwaardigheid in onderzoeksteams en hoe geef je het vorm?
Je hebt van die onderzoeksteams waar de energie vanaf spat, ze zijn productief, leveren kwaliteit én hebben lol. Deelnemers hebben gelijke kansen om bij te dragen aan onderzoeksactiviteiten en voelen zich gewaardeerd. Het IVO streeft in projecten vaak naar een kruisbestuiving tussen mensen met professionele, wetenschappelijke en ervaringskennis. Gelijkwaardige samenwerking gaat dan om het benutten van diversiteit. Daarbij is het belangrijk om belemmeringen weg te nemen die deelnemers kunnen ervaren als gevolg van hun opleiding, ervaring, gender, fysieke of mentale beperking, leeftijd of achtergrond. Een lichtgewicht ervaart een structureel nadeel op de wipwap en is wellicht meer gebaat bij een andere methode om mee te doen, bijvoorbeeld de mandschommel.
Gelijkwaardigheid in onderzoeksteams werkt inspirerend, leidt tot nieuwe inzichten en levert waardevolle kennis op waarin verschillende groepen zich herkennen. Deze teams ondersteunen de empowerment van minder gehoorde groepen en werken toe naar een minder hiërarchische onderzoekscultuur.
Hoe kunnen we gelijkwaardigheid bevorderen tussen diverse partners in een onderzoeksproject? Het begint bij het verkennen van elkaars perspectieven op het onderwerp. Vaak levert dit onverwachte onderzoeksvragen op en innovatieve onderzoeksbenaderingen. In de vorming van onderzoeksteams is het daarnaast belangrijk om ieders talenten en vaardigheden te ontdekken en benutten en om wederzijds leren te bevorderen. Reserveer veel tijd en budget voor het ondersteunen van zo’n dynamiek. Richt je bij overlegmomenten niet alleen op de korte termijndoelen van het project, maar ook op de positieve ervaringen en uitdagingen van gelijkwaardigheid in samenwerking.
Dit gaat ook over het expliciet bespreken en erkennen van machtsverhoudingen en het bedenken van strategieën om die te doorbreken. Bijvoorbeeld een verandering in het gebruik van termen die ongelijkwaardigheid impliceren. Zoals “mede-onderzoeker” voor professionals en ervaringsdeskundigen en “onderzoeker” voor de wetenschappelijk opgeleide onderzoeker. Ook voor projectleiderschap kun je samen principes uitwerken over de verdeling van invloed in besluitvorming op cruciale momenten in het project.
Het nastreven van gelijkwaardigheid in onderzoeksteams is een belangrijke stap naar een inclusievere onderzoekspraktijk. Vertaal dit streven naar elke fase van onderzoek én in de inrichting van het onderzoeksproject. De wipwap moet in beweging blijven door voortdurend op elkaar af te stemmen; dan is samenwerking betekenisvol en inspirerend voor iedereen.
Dr. Elsbet Lodenstein is ontwikkelingssocioloog (PhD) met thematische specialisaties in public health, eerstelijns en seksuele en reproductieve gezondheidszorg en rechten, gender gelijkheid en sociale veiligheid. Ze is geïnteresseerd in onderzoek naar de mogelijkheden om ongelijkheid binnen deze domeinen aan te pakken en om programma’s en interventies te ontwikkelen die bijdragen aan de inclusie en autonomie van mensen in een kwetsbare positie.
