Auteurs: Nikita Poole, Floor van den Brand, Marc Willemsen, Gera Nagelhout

Roken komt vaker voor onder mensen in lagere sociaaleconomische posities (SEP). Verschillende factoren maken het voor hen moeilijker om te stoppen en dit vol te houden, zoals een hogere mate van verslaving, meer stress en minder steun in de sociale omgeving. Het aanbieden van een stoppen-met-roken-aanpak in de wijk is vaak een geschikte manier om mensen in lagere sociaaleconomische posities te bereiken en ondersteunen. Deze wijkaanpakken zijn echter niet altijd goed geborgd.

Onderzoeksmethode

Wij interviewden vijftien stakeholders van drie stoppen-met-roken-wijkaanpakken in wijken met mensen met een lagere SEP over wat nodig is om zo’n aanpak goed te kunnen borgen. Ook vroegen we naar hoe de werving van mensen met lage SEP geborgd kan worden. Geïnterviewden waren: aanpak coördinatoren, uitvoerders, adviseurs, gemeenteambtenaren en zorgverleners. We gebruikten het Determinanten van Innovatie raamwerk van Fleuren et al. (2004), waarin determinanten van borging op vier niveaus werden uitgevraagd: 1) determinanten van de sociaal-politieke context, 2) determinanten van de organisatie, 3) determinanten van de gebruiker, en 4) determinanten van de innovatie zelf.

Financiering en borging

Voldoende en langdurige financiering van hulp bij stoppen met roken is een van de belangrijkste voorwaarden voor borging. De geïnterviewden rapporteerden verschillende financieringsconstructies per wijkaanpak, maar ze waren allemaal van tijdelijke aard. Dit had invloed op zowel het aantal beschikbare uren voor de coördinatie en uitvoeren van de wijkaanpak, als op het financieren van stoppen-met-roken-ondersteuning voor mensen die geen recht meer hadden op vergoeding vanuit hun zorgverzekeraar.

Het verstrekken van structureel, langdurig financiering op zichzelf is niet voldoende voor een succesvolle aanpak. Een betrokken team van stakeholders, kennis over de aanpak en wat deze inhoudt, voldoende capaciteit en duidelijke coördinatie zijn ook nodig. Ook werd benadrukt dat de aanpak moet aansluiten bij wat er al speelt en bij de behoeften van zowel bewoners als professionals uit de wijk. Ten slotte noemden de geïnterviewden het belang van het nadenken over de borging vanaf het begin van het project.

Werving mensen met lage SEP

Geïnterviewden vonden het moeilijk om duidelijke voorbeelden te geven van hoe de werving van mensen met een lage SEP geborgd zou kunnen worden, maar ze vonden wel dat de aanpak goed zichtbaar moest zijn. Dit kan bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat gesprekken over roken tussen bewoners en vertrouwde professionals/sleutelfiguren vaker plaatsvinden. Ook de wervingsmethode kan effect hebben: wijkaanpakken met groepstrainingen en dus meer cyclische werving (voor de start van elk nieuwe groepstraject) hadden meer moeite om genoeg deelnemers te werven dan wijkaanpakken met individuele stopondersteuning en met continue werving. Dit moet echter verder onderzocht worden.

Het volledig onderzoek met aanbevelingen voor beleidsmakers, zorgverzekeraars en de praktijk is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift BMC Public Health. Lees gratis het Engelstalige artikel: https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12889-023-16529-3 (of download het artikel hieronder).

De Nederlandse handreiking gebaseerd op dit onderzoek is ook gratis beschikbaar: https://ivo.nl/publicaties/handreiking-borging-smr-interventies-in-gemeenten/