Nu de ‘intelligente lockdown’ het aantal coronabesmettingen lijkt terug te dringen, wordt de roep om snelle versoepeling van de coronamaatregelen steeds sterker. Het is een lastig dilemma: inwoners en vooral mensen met een kwetsbare gezondheid moeten worden beschermd tegen het virus. Zonder de ‘intelligente lockdown’ worden veel mensen tegelijk ziek, en een deel zelfs ernstig ziek. En de ziekenhuizen zouden de patiëntenstroom niet meer aankunnen. Aan de andere kant: mét de ‘intelligente lockdown’ is er veel minder werk, en wordt de economie grote schade aangedaan.

Het dilemma werd door onder meer de minister-president herhaaldelijk verwoord als een keuze voor gezondheid – en daarmee voor een ‘intelligente lockdown’ – óf economie. Dit is echter een “vals dilemma”, zoals PvdA-leider Lodewijk Asscher zondag 5 april in Buitenhof zei, en de minister-president in de persconferentie van 7 april ook toegaf. Want, aldus Asscher, zonder coronamaatregelen zullen veel werknemers ziek worden, en daar zal de economie ook onder lijden.

Het is een goede nuancering in de discussie over coronamaatregelen. Alleen gaat dit ons niet ver genoeg. Want wat ons opvalt, is dat het begrip gezondheid erg smal wordt opgevat. Door de ‘overlevingsmodus’ waarin we in deze coronacrisis staan, lijkt te worden vergeten dat gezondheid om meer gaat dan alleen fysieke gezondheid. Steeds meer betrokkenen bij gezondheidsbeleid en gezondheidszorg gaan uit van een bredere opvatting van gezondheid, zoals gevat in het begrip positieve gezondheid. Dit omvat ook kwaliteit van leven, mentale gezondheid, dagelijks functioneren, zingeving en ‘meedoen’.

Welke factoren beïnvloeden onze gezondheid, in brede zin? Het perspectief van Dalgren en Whitehead werpt hier licht op. Zij laten zien hoe ook de achterliggende sociaaleconomische en culturele factoren de gezondheid bepalen. Met dit perspectief begrijpen we waarom gezondheidsachterstanden relatief vaak voorkomen bij mensen in kwetsbare situaties, zoals mensen met weinig inkomen of opleiding of bijvoorbeeld (arbeids)migranten. Gezondheid is ook afhankelijk van het hebben van voldoende contacten, van een veilige omgeving, een dak boven je hoofd, voldoende financiële zekerheid, maar ook participatie in de samenleving. Ontbreekt het daar aan, dan leidt dat tot allerlei lichamelijke en geestelijke problemen. Er kan zelfs een negatieve spiraal ontstaan.

Door corona en de coronamaatregelen staat de gezondheid van mensen, zó begrepen, enorm onder druk. Gelukkig zien we dat de regering er alles aan doet om een sociaal vangnet te creëren voor mensen die getroffen worden door de coronamaatregelen. Dit sociale vangnet draagt in belangrijke mate bij aan de bescherming van de gezondheid van de bevolking. Laten we daarom discussies over gezondheid versus economie als passé beschouwen.

Elske Wits (Onderzoeksinstituut IVO), onderzoeker op het gebied van gezondheid en welzijn
Lydia Sterrenberg (Platform31), o.a. als adviseur betrokken bij het GIDS (Gezond In De Stad) programma