Gezondheid en duurzaamheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Neem onze voeding: gezond en duurzaam geproduceerd voedsel – dat wil zeggen meer plantaardig, met respect voor de natuur verbouwd – helpt veel ziekten te voorkomen en gaat klimaatverandering tegen. Sterk bewerkt voedsel heeft een hoge energiedichtheid en bevat te veel ongezond vet, suiker en zout. Ook heeft het vaak tienduizenden onnodige kilometers afgelegd voor het op ons bord ligt. Naar schatting leidt ongezonde voeding jaarlijks tot maar liefst 12.900 doden en kost het ons land 6 miljard euro aan zorg. Hoog tijd dus, én genoeg redenen, om gezonder én duurzamer te gaan produceren en consumeren in Nederland.
Eiwittransitie, oftewel de overgang van productie en consumptie van dierlijke naar plantaardige eiwitten, is een cruciale stap in de gezonde richting. Maar, dat vergt wel inzet van vele betrokken partijen. Begin daarom met het benutten van kennis- en innovatiekracht van bijvoorbeeld boeren die de overstap naar natuur-inclusieve landbouw hebben aangedurfd, zet gezonde producten in supermarkten in de etalage of organiseer korte voedselketens en start campagnes tegen verspilling. Laat de voedselindustrie alleen niet het beleid mede bepalen, maar betrek hen bij de beleidsvoorbereiding, invulling en uitvoering van beleid. Betrekken van branchevertegenwoordigers bij de besluitvorming leidt tot afzwakking van broodnodige maatregelen. Goed zichtbaar werd dit in het Preventieakkoord, waar met inspraak van de levensmiddelenbranche minder vergaande maatregelen werden genomen voor het tegengaan van overgewicht dan voor bijvoorbeeld roken, waarbij de tabaksindustrie – vanwege lessen uit het verleden – níet aan de gesprekstafel zat. Recent onderzoek van het IVO en The Investigative Desk laat zien dat de tabaksindustrie al jarenlang met succes lobbyt tegen bewezen effectieve preventiemaatregelen, zoals het onaantrekkelijk maken van sigarettenpakjes.
Zou het niet verstandig zijn om ook de lobby van de voedselproducenten te weren? Het verminderen van de vleesconsumptie werd onlangs geëlimineerd uit de klimaatcampagne Iedereen doet wat. Het thema zou ‘politiek erg gevoelig’ liggen. Het is onduidelijk of lobbyactiviteiten van de vleesindustrie deze keuze hebben beïnvloed, of dat politiek Den Haag gewoon weinig voelt voor het daadkrachtig stimuleren van de eiwittransitie. Dat laatste zou jammer zijn, aangezien een groot deel van de Nederlanders aangeeft bereid te zijn minder vlees te consumeren, en voorál wanneer de overheid zich daarin sturend opstelt.
Kortom, meer regie vanuit de overheid is nodig om landbouw, bedrijfsleven en consument een duurzamere en gezondere richting op te laten bewegen. Hoopvol is de aankondiging van een suikertaks in het regeerakkoord, zoals Platform31 eerder bepleitte in de analyse van de Rijksbegroting in 2021. Een luisterend oor voor de behoeften en kennis van boeren, bedrijfsleven en consument is nodig, maar mag niet de maatregelen afremmen die hard nodig zijn om de transitie naar gezond en duurzaam geproduceerd voedsel te laten slagen.
Elske Wits studeerde Voeding en Gezondheid en doet onderzoek naar gezondheid en welzijn bij sociaal kwetsbare groepen. Karlijn Thoonen is psycholoog en gezondheidswetenschapper en doet onderzoek naar het bevorderen van gezondheidsgedragingen.
Vind jij het interessant om het IVO te volgen? Abonneer je dan op onze nieuwsbrief met het laatste nieuws, blogs, uitgelichte projecten, interessante publicaties en inspirerende bijeenkomsten.