Vraag en doelstelling
De Binnenvest is een organisatie voor maatschappelijke opvang die verschillende vormen van opvang en begeleiding biedt in Leiden, Alphen aan den Rijn en Katwijk, waaronder een dag- en nachtopvang voor dak- en thuislozen in Leiden: de Nieuwe Energie (afgekort als de NE). In 2011 heeft De Binnenvest zich beraden over een fundamenteel andere manier van werken in de dag- en nachtopvang. Sindsdien wordt de NE langzaam maar zeker getransformeerd van een hospitaliserende omgeving in een omgeving waarin cliënten intensief gestimuleerd worden om in actie te komen en aan hun herstel te werken. Er is een uitgebreid aanbod van activiteiten ontwikkeld waardoor de cliënt gefaciliteerd wordt om zijn kwaliteiten tot uiting te laten komen. De NE biedt een volledig pakket van structuur en perspectief in de vorm van overnachtingsmogelijkheden, maaltijden, dagbesteding en doorstroommogelijkheden. Cliënten werken zoveel mogelijk zelf mee in de voorziening, bv. in de catering en schoonmaak.

Het onderzoek richt zich op een drietal aspecten van de transformatie:
Overlast: wat zijn de gevolgen van de ‘sluiting’ van het Papegaaisbolwerk? Omdat deze sluiting zou kunnen leiden tot verplaatsing van de overlast is tegelijkertijd een gebruiksruimte voor hard- en softdrugs geopend. Werkt deze aanpak?
Doorstroomkamers: heeft het bewonen van een doorstroomkamer invloed op het gebruik van de verslaafde cliënten en hun kwaliteit van leven en zo ja, welke?
Gezondheid en kwaliteit van leven: wat zijn op cliëntniveau de behaalde resultaten van de gebruiksruimten, de geboden zorg en begeleiding van de Nieuwe Energie?

Opzet van het onderzoek
De evaluatie is benaderd als een case study waarbij vanuit verschillende invalshoeken en met behulp van verschillende databronnen de onderzoeksvragen zijn beantwoord. Er zijn bestaande documenten bestudeerd, vragenlijsten afgenomen (cliënten), interviews gehouden (cliënten, medewerkers, ketenpartners) en er is gebruik gemaakt van registratiegegevens (gebruiksruimte). Belangrijk onderdeel van het onderzoek was het tussentijds terugkoppelen van de resultaten. Daartoe wordt gedurende het onderzoeksproject een werkgroep samengesteld, bestaande uit medewerkers, cliënten en onderzoekers.

Resultaten
De sluiting van de gedoogzone Papegaaisbolwerk is goed verlopen en heeft slechts tijdelijk geleid tot verplaatsing van de overlast. Daarna heeft een klein groepje van de meest problematische gebruikers zich verspreid over de stad. Deze cliënten konden zich moeilijk voegen naar de huisregels van de Nieuwe Energie. Nadat de openingstijden zijn aangepast functioneren de verschillende gebruiksruimtes naar tevredenheid van gebruikers en staf.
De doorstroomkamers worden aangeboden aan mensen met een ZZP indicatie niveau 4 (met verblijf) die zicht hebben op zelfstandige huisvesting, om ze te laten wennen aan meer zelfstandigheid. Er blijkt bij medewerkers en cliënten nog onduidelijkheid te bestaan over huisregels en toelatingscriteria. Hierdoor lijkt de instroom soms te haperen en is er sprake van tijdelijke leegstand. Controle op naleving van het verbod op middelengebruik in de doorstroomkamers vindt niet frequent plaats. Dit heeft niet geleid tot incidenten of uitwassen. Psychische klachten van de cliënten van de Nieuwe Energie zijn ernstig in vergelijking met de algemene bevolking. Ook de ervaren kwaliteit van leven is minder goed. De opzet van de studie laat niet toe uitspraken te doen of dit in de loop van het verblijf verbetert

Looptijd
juni 2013 – maart 2015

Opdrachtgever
Maatschappelijke Opvang de Binnenvest

Publicatie
Transformaties in De Nieuwe Energie, eindrapport (pdf, 677 kB)

Onderzoeksteam
Elske Wits (projectleider)
Cas Barendregt (onderzoeker)
Angeline Giel-Kelly (interviewer)