Bij Transfore vinden we kwaliteit van leven een belangrijk onderdeel van de patiëntenzorg. De patiënten zitten bij ons op de forensisch psychiatrische afdeling (FPA), omdat ze een ernstig delict hebben gepleegd onder invloed van een psychische stoornis. Veel van onze patiënten gebruiken drugs of alcohol. Het helpt ze tijdelijk om te vergeten of zich goed te voelen, maar hun kwaliteit van leven schiet er weinig mee op, zeker niet op langere termijn.

We hebben dagelijks met middelengebruik te maken. Het mag niet en toch gebeurt het en als het gebeurt, moeten we sancties opleggen. Dat is voor alle partijen vervelend.

Het kwam ons daarom goed uit dat we konden meedoen met het IVO-project ‘Kwaliteit van leven en middelengebruik’. We reflecteerden met de onderzoekers en andere forensische zorgverleners op dit taaie probleem in onze sector. We spraken over uitzonderingen maken op het drugsverbod voor individuele gevallen. Onze ervaring daarmee was erg wisselend en ook moeizaam. Veel gedoe, altijd onderhandelen en toch niet tevreden. Wij niet en de patiënt ook niet. Waar we meer enthousiast over raakten was ‘niet-gebruiken’ te belonen in plaats van ‘gebruik’ te straffen. Voor ons was deze behandelstrategie, contingeny management, nieuw, spannend en een kanteling in denken over drugsgebruik in de forensische zorg.

We zetten een projectgroep op die deze aanpak ging voorbereiden. Veel vragen en veel details om uit te werken. Zoals welke beloning dan? Geld? Vouchers? Hoeveel dan? Aan wie dan? En als iemand terugvalt, wat dan? Sommige collega’s vonden het “Wat raar! Waarom zou je geld geven voor niet-gebruiken?” Wij vonden dat we het moesten proberen.

In het voorjaar van 2020 gingen we van start: twaalf weken met twaalf patiënten die onze individuele gedragstherapeutische drugsmodule volgden. Wij kozen voor een oplopend beloningsschema. Deelname aan de therapie én een schone urinecontrole werd met geld beloond. De eerste week 4 euro en dan elke week een euro erbij. Twaalf weken clean blijven en therapie volgen, leverde in totaal 114 euro op. Negen van de twaalf patiënten hebben het programma volledig doorgelopen. Zes bleven helemaal clean. De patiënten vonden het eerst een beetje vreemd, deden lacherig, maar vonden het ook fijn. Normaal gesproken hebben ze nauwelijks geld te besteden. Een van hen liet ons het geld sparen om aan het eind hardloopschoenen te kunnen kopen.

Onze proef was een leerzaam praktijkexperiment. We hebben geleerd scepsis van collega’s te overwinnen, het management overtuigd, de logistiek opgezet. En, heel belangrijk, de patiënten en wij hebben er een goed gevoel aan overgehouden. Zo goed dat we het nu in de groepstherapie gaan herhalen.

Paulina Mazic is afdelingspsycholoog FPA en FBW bij Transfore.