Vraag- en doelstelling
In het RIVM rapport ‘Spelen met gezondheid’ komt naar voren dat de leefstijl van jongeren op scholen met een laag opleidingsniveau ongezonder is dan die van jongeren op scholen met een hoger opleidingsniveau. Jongeren op vmbo-niveau blijken op verschillende terreinen een ongezondere leefstijl te hebben dan jongeren op havo en vwo-niveau. Deze terreinen zijn:
1) alcoholgebruik
2) roken
3) cannabisgebruik
4) riskant seksueel gedrag
Het IVO heeft voert in opdracht van het RIVM een literatuurstudie uitgevoerd naar verklarende factoren van deze ongezonde gedragingen.
Het onderzoek kent 3 doelen:
1. Het geven van verklaringen voor de relatief ongezonde levensstijl van vmbo-jongeren vergeleken met jongeren die een hoger schoolniveau volgen, toegespitst op de bovengenoemde terreinen;
2. Het formuleren van aanknopingspunten voor preventie van de ongezonde leefstijl onder vmbo-leerlingen;
3. Beschrijven van bestaande, evidence based interventies in Nederland gericht op het bevorderen van een gezondere leefstijl bij vmbo-leerlingen.
Opzet onderzoek
In Nederlandse en internationale literatuur is gericht gezocht naar determinanten van de eerder genoemde ongezonde gedragingen bij lager opgeleide jongeren tussen de 12 en 16 jaar. In databases en via een belronde langs verschillende organisaties en gezondheidsbevorderende instellingen zijn bestaande interventies gericht op de ongezonde leefstijl van laag opgeleide jongeren geïnventariseerd. De gedragsdeterminanten waar de gevonden interventies op gericht zijn, zijn vergeleken met de determinanten die in het literatuuronderzoek naar voren zijn gekomen, om vast te kunnen stellen in hoeverre bestaande interventies inspelen op de huidige wetenschappelijke kennis.
In een expertmeeting met sleutelfiguren die zich in de praktijk bezighouden met het ontwikkelen van interventies en experts uit de wetenschap op het gebied van gedragsverandering en gezondheidsvoorlichting zijn de gevonden determinanten voorgelegd. De deelnemers is gevraagd in te schatten in hoeverre deze determinanten te veranderen zijn door middel van preventieve interventies en hoe het aanbod van preventieve interventies voor lager opgeleide jongeren beter kan aansluiten op de bevindingen uit de literatuur.
Conclusies
Er is weinig onderzoek gedaan naar verklaringen voor ongezonde leefstijl bij lager opgeleide jongeren. Dit betekent dus ook dat niet alle mogelijke verklaringen zijn getoetst. Het meeste onderzoek komt uit de Verenigde Staten en richt zich niet specifiek op opleidingsniveau, maar op sociaal economische status (SES). De belangrijkste invloeden op de leefstijl van jongeren met een lage SES zijn te vinden in de sociale omgeving van de jongeren. Het gaat om de invloed van vrienden en ouders. Daarnaast spelen ook sociaal-emotionele problemen een rol.
Er zijn slechts 6 Nederlandse interventies gevonden (tussen 2002 en 2009) die gericht zijn op het bevorderen van een gezonde leefstijl onder vmbo-scholieren. Deze richtten zich voornamelijk op het beïnvloeden van persoonsgebonden factoren zoals kennis, attitude en vaardigheden en sluiten daarmee niet voldoende aan bij de kennis over determinanten van een ongezonde leefstijl van lage SES-jongeren.
De voornaamste conclusie uit de expertmeeting was dat preventie al op de basisschool moet starten. Daar zouden maatregelen zich moeten richten op algemene, niet middelspecifieke determinanten zoals weerbaarheid.
De bijdragen van het IVO aan het RIVM rapport zijn te vinden in hoofdstukken 2 en 4, en bijlage 10. Hier vindt u het RIVM-rapport ‘Middelengebruik en seksueel gedrag van jongeren met een laag opleidingsniveau”.
Opdrachtgever
Publicaties
Middelengebruik en seksueel gedrag van jongeren met een laag opleidingsniveau. Aangrijpingspunten voor preventie (externe link)
Onderzoekers
Drs. Anneke Risselada, onderzoeker
Dr. Tim Schoenmakers, projectleider
Dr. Carola Schrijvers, RIVM/IVO