Vraag- en doelstelling
Problematisch middelengebruik onder mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) is een nog onderbelicht onderwerp in Nederland. Hoewel het alcohol- en drugsgebruik onder deze groep mensen niet hoger is dan in de algemene populatie, zijn de gevolgen van dit gebruik wel schadelijker dan in de algemene bevolking. Bovendien leidt het gebruik van alcohol en drugs bij mensen met LVB eerder tot afhankelijkheid van het middel.

In het eerste deel van dit onderzoek hebben we de aard van het middelengebruik onder jongeren en volwassenen met LVB in de regio Rotterdam in kaart gebracht. Daarnaast geeft dit onderzoek een overzicht van het huidige zorgaanbod en op welke manier dit aanbod aansluit bij de (zorg)behoeften onder professionals en cliënten. Het tweede deel van het onderzoek leverde drie casusbeschrijvingen op van jonge mensen met LVB die problemen ervaren door het blowen.

Opzet van het onderzoek
Het onderzoek bestond uit twee delen. In het eerste deel van het onderzoek, gericht op een inschatting van de aard van het probleem en het huidige zorgaanbod, voerden we allereerst een literatuurstudie uit. Vervolgens interviewden we veertien professionals, verdeeld over vier settings waar cliënten met LVB verblijven: de (L)VB zorg, maatschappelijke opvang, MEE en de verslavingszorg. In aanvulling daarop interviewden we vijf mensen met LVB die problematisch alcohol of drugs gebruiken. Voor het tweede deel van het onderzoek, de drie casusbeschrijvingen, interviewden we drie jonge mensen met LVB die problematisch blowen, hun begeleiders en behandelaren.

Resultaten
Middelengebruik lijkt onder jongeren en volwassenen met LVB niet vaker voor te komen dan onder de algemene bevolking. Wel komen risicofactoren voor problematisch middelengebruik vaker voor onder deze groep, en kan het middelengebruik grotere negatieve consequenties hebben door bijvoorbeeld de invloed op aanwezige gedragsproblemen of de interactie met medicatie. Er is nog steeds veel winst te behalen op het gebied van preventie en hulpverlening aan mensen met gecombineerde LVB en middelengebruik. De trainingen en producten die gericht zijn op mensen met LVB die middelen gebruiken zijn vaak wel procesmatig geëvalueerd, maar de effectiviteit ervan is nog niet aangetoond. Daarnaast is er nog meer winst te behalen in zowel de verslavingszorg als de maatschappelijke opvang, op het gebied van herkennen van en anticiperen op de verstandelijke beperking. In de (L)VG-zorg gaat het vooral om het beter leren signaleren en begeleiden van middelengebruik onder cliënten met LVB.
De drie casusbeschrijvingen van jonge mensen met LVB die problematisch blowen maken inzichtelijk dat de aanloop naar het middelengebruik bij iedere jongere met LVB anders is. Voor hulpverleners blijft het belangrijk aandacht te besteden aan het verhogen van de motivatie van de jongeren om hulp te zoeken tot de tijd rijp is de stap naar behandeling van hun middelengebruik (weer) te zetten. Dagbesteding speelt daarin een belangrijke rol.

Looptijd
Januari 2012 – juli 2015

Opdrachtgever
Regionaal Kennisnetwerk de VraagBaak Rijnmond

Publicatie
Onderzoeksrapport Middelengebruik en gokken onder jongeren en volwassenen met een licht verstandelijke beperking in de regio Rotterdam – Aard, omvang, zorgbehoeften en huidig zorgaanbod (pdf, 1 MB)
Casusbeschrijvingen ‘Ik zou wel graag een eigen huis willen, maar dat blowen zit me in de weg’ – Een verdiepende studie onder drie jongeren met een licht verstandelijke beperking die problematisch blowen (pdf, 617 kB)

Onderzoeksteam
Alice Hammink, MSc (onderzoeker)
Dr. Ir. Carola Schrijvers (projectleider)
Dr. Gerda Rodenburg (projectleider)