Auteurs: Nikita Poole, Barbara van Straaten, Floor A van den Brand, Anna B Gilmore, Marc  Willemsen, Gera Nagelhout

In 2020 zijn drie belangrijke nationale tabaksbeleidsmaatregelen geïntroduceerd in Nederland: een substantiële verhoging van de tabaksaccijns (1 euro per pakje), neutrale verpakkingen voor tabaksproducten en een uitstalverbod in supermarkten. Deze maatregelen hebben eerder in andere landen uitgebreide media-aandacht gekregen en veel verzet van de tabaksindustrie.

Wij onderzochten hoe deze maatregelen werden gepresenteerd in Nederlandse kranten vanaf november 2017 – één jaar voor deze maatregelen aangekondigd werden – tot en met november 2019 – één jaar daarna. Daarbij keken we naar de argumenten die werden gebruikt tegen de maatregelen en in hoeverre de tabaksindustrie en haar bondgenoten* aanwezig waren in de artikelen en op welke manier: werden ze genoemd of geciteerd in een artikel of hebben ze het artikel zelf geschreven? We gebruikten het Policy Dystopia Framework van Ulucanlar et al. (2016) om de argumenten te ordenen.

We zagen dat er het meest over de beleidsmaatregelen gepubliceerd werd wanneer er ook veel politieke aandacht voor was, zoals tijdens een debat over de maatregelen in de Tweede Kamer. De drie maatregelen werden het vaakst op een neutrale manier gepresenteerd. De maatregelen neutrale verpakkingen en het uitstalverbod werden vaker op een negatieve manier dan een positieve manier gepresenteerd.

De tabaksindustrie en haar bondgenoten waren in 28% van de artikelen aanwezig. Andere partijen dan de tabaksfabrikanten zelf waren het vaakst aan het woord, een veel gebruikte tactiek van de industrie om de geloofwaardig van hun argumenten te verhogen. Hun meest gebruikte argumenten waren dat de maatregelen betuttelend en niet nodig zijn en dat ze negatieve economische consequenties zouden hebben. We voegden zes nieuwe argumenten aan het Policy Dystopia Model toe.

Uit ons onderzoek blijkt dat momenten van veel politieke aandacht een window of opportunity zijn voor de gezondheidslobby om onjuist beweringen van de industrie te weerleggen. Daarnaast kunnen massamediale campagnes helpen om lezers kritisch te maken over wat er in de media wordt gepresenteerd en om draagvlak voor beleidsmaatregelen te vergroten.

Het volledig onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift BMJ Open.
Lees gratis het Engelstalige artikel.

* Met de bondgenoten van de tabaksindustrie bedoelen we: brancheorganisaties voor werkgevers, de handelaars en fabrikanten van sigaretten, sigaren en e-sigaretten, rokers belangen groepen, en individuen of partijen betaald door de tabaksindustrie.