Aanleiding

De gemeente Rotterdam streeft ernaar een positieve impact te hebben op een kansrijk, veilig en gezond leven voor alle inwoners. Om tot deze impact te komen, onderbouwt de gemeente haar beleid met wetenschappelijke kennis. Deze kennis wordt verwerkt in een zogenoemd factorenmodel, met daarin de belangrijkste risico- en beschermende factoren voor een kansrijk, veilig en gezond leven van Rotterdammers.

Methode

Onderzoeksinstituut IVO voerde een literatuurstudie uit om kennis over verslaving aan dit factorenmodel toe te voegen. Problematisch middelengebruik en/of verslaving kunnen direct of indirect een negatieve invloed hebben op iemands leven. Omgekeerd kunnen andere problemen of factoren leiden tot problemen met middelengebruik. Ook zijn er factoren die juist beschermend kunnen werken. Het doel van de literatuurstudie is het bieden van een globaal overzicht en algemene duiding van de belangrijkste risico-, versterkende en beschermende factoren met betrekking tot problematisch middelengebruik en verslaving voor het factorenmodel voor een kansrijk, veilig en gezond leven. De literatuurstudie was gericht op reviews en meta-analyses gepubliceerd in de periode 2014 t/m 2020.

Resultaten

De resultaten van deze literatuurstudie laten zien dat een verscheidenheid aan factoren van invloed is op problematisch middelengebruik en verslaving en dat problematisch middelengebruik en verslaving matige tot ernstige gevolgen kunnen hebben. De meest opvallende resultaten op het gebied van risico- en beschermende factoren zijn de duidelijke invloed van de omgeving (zoals ouders, broers/zussen, familieleden en vrienden), het causale verband tussen kindermishandeling en huiselijk geweld enerzijds en verslaving anderzijds, de grote mate van invloed van genen op verslavingsgevoeligheid, de hoge prevalentie van verslaving onder dakloze mensen en het effect van de nabijheid van de woonplaats tot winkels. Meest opvallende resultaten qua gevolgen en effecten zijn de sterke samenhang tussen verslaving, agressie en kindermishandeling, de geuite discriminatie richting personen die verslaafd zijn in de vorm van zorg weigeren en sociale afkeer, het isolerende effect op mantelzorgers en het verminderd welzijn van kinderen van ouder(s) met een verslaving. Daarnaast hangen problematisch middelengebruik en verslaving vaak samen met psychiatrische ziektebeelden, zoals depressie, schizofrenie, bipolaire stoornissen, ADHD, eetstoornissen en gedachten over zelfdoding.