In brieven en e-mails pleit de tabaksindustrie bij de overheid om uitstel of afzwakking van tabaksbeleid. Dit blijkt uit een analyse van het transparantieregister door Onderzoeksinstituut IVO en onderzoeksjournalisten van The Investigative Desk. Vanwege een internationaal verdrag mag de overheid niet ingaan op contactverzoeken van de tabaksindustrie. Toch zijn verschillende voorstellen uit de correspondentie terug te vinden in het huidige tabaksbeleid.
De tabaksindustrie (en geassocieerde partners zoals werkgeversorganisaties) vroegen in hun contact om uitstel of afzwakking van beleid. De industrie stelde bijvoorbeeld voor tabaksaccijnzen met kleine frequente stapjes te verhogen, in plaats van jaarlijkse substantiële verhogingen. Ook verzocht de sector eerst meer onderzoek te doen naar de effectiviteit en mogelijke negatieve effecten van beleid voor kleine ondernemers. Deze verzoeken zijn rechtstreeks terug te vinden in het Nationaal Preventieakkoord.
Conceptversies van het akkoord vermeldden een jaarlijkse substantiële accijnsverhoging op tabak. Dit werd echter afgezwakt naar een eenmalige verhoging in 2020, waarna de effecten moeten worden geëvalueerd, voordat nieuwe verhogingen worden overwogen. Nikita Poole, promovendus bij Onderzoeksinstituut IVO: “Dat accijnsverhogingen de meest effectieve maatregel zijn om roken te verminderen, is al decennia bekend. De invoering hiervan hoeft niet te wachten op meer onderzoek.”
Ook het verzoek van de industrie om e-sigaretten uit te zonderen van neutrale verpakkingen en het uitstalverbod vertraagd in te voeren, lijkt te zijn gehoord. Neutrale verpakkingen worden minstens twee jaar later ingevoerd voor e-sigaretten dan voor sigaretten, waarvoor de invoeringsdatum eveneens werd verplaatst, van juli naar oktober dit jaar. Ten slotte vraagt de industrie om in plaats van accijnsverhogingen, neutrale verpakkingen en het uitstalverbod informatiecampagnes en schoolprogramma’s te overwegen. Prof. Dr. Gera Nagelhout, projectleider van het onderzoek bij Onderzoeksinstituut IVO: “We weten dat als de tabaksindustrie veel moeite doet om bepaald beleid te voorkomen, dat dát juist het beleid is wat je het beste in kan voeren. Beleidsmaatregelen die de industrie zelf voorstelt, zoals schoolprogramma’s, zijn het minst effectief.”
Uit de analyse van het transparantieregister blijkt dat de tabaksindustrie drie argumenten het meest gebruikt in haar correspondentie. Ten eerste proberen ze sympathie te krijgen door te benoemen dat de beleidsmaatregelen vooral een negatief financieel effect hebben op kleine tot middelgrote ondernemers. Ten tweede geven ze aan dat er geen bewijs is dat de beleidsmaatregelen werken; een argument dat rechtstreeks tegen het eerste argument ingaat. Ten derde wordt er gewezen op vermeende juridische problemen. Zo schreef VNO-NCW & MKB Nederland dat neutrale verpakkingen voor het bedrijfsleven “een buitengewoon riskant precedent vormt, waarvan de effectiviteit discussie vraagt.”
Voor dit onderzoek bestudeerden Onderzoeksinstituut IVO en The Investigative Desk alle beschikbare correspondentie van januari 2017 tot en met oktober 2020 uit het transparantieregister. Ze maakten hierin een selectie van de correspondentie die ging over drie overheidsmaatregelen uit het Nationaal Preventieakkoord over tabak: accijnsverhogingen, neutrale verpakkingen en het uitstalverbod van tabaksproducten bij verkooppunten. Ze vonden 24 brieven, 11 e-mails, 5 bijgevoegde publicaties en 4 notulen van vergaderingen. In de factsheet vindt u de resultaten van het onderzoek. Het onderzoek is mede mogelijk gemaakt door het Longfonds, KWF Kankerbestrijding, de Hartstichting, het Diabetesfonds en de Trombosestichting.
