De Nederlandse overheid streeft naar een rookvrije generatie in 2040, waarin het aantal volwassenen dat rookt minder dan 5 procent is en kinderen kunnen opgroeien in een rook- en tabakvrije omgeving. Maar 2040 komt sneller dan je denkt en we hebben in Nederland nog een rookprevalentie van 20,2 procent. Bovendien zijn sigaretten nog steeds overal te koop.

De overheid heeft de ambitie uitgesproken om het aantal verkooppunten van tabak verder terug te dringen. Dit jaar al begint de afbouw van de verkoop van tabak met het verbod op sigarettenautomaten. In de komende twee jaar zal dit verbod uitbreiden tot online verkoop (2023) en supermarkten (2024). In 2030 of mogelijk eerder is de verdere afbouw gepland voor tabak- en gemakszaken. Dit moet stoppen met roken makkelijker maken en beginnen moeilijker.

Maar er bestaan zorgen dat supermarkten, vooruitlopend op het verbod op tabaksverkoop in hun winkels, aparte tabakswinkels gaan openen aan de overkant van de straat. Het effect van het terugdringen van het aantal verkooppunten wordt daardoor beperkt. Dat zien we helaas al gebeuren. Dit beleid is een stap in de goede richting, maar naar schatting onvoldoende voor een rookvrije generatie in 2040.

Als je iets gaat doen, doe het dan de eerste keer goed. Als de overheid écht wil dat het aantal rokers daalt en het moeilijker wordt om tabak te kopen, verbied dan niet alleen bepaalde typen verkooppunten (zoals verkoop in supermarkten). Het absolute aantal en de dichtheid van tabaksverkooppunten moet drastisch naar beneden. De overheid moet nu stevig in haar schoenen staan en duidelijke doelen stellen: wat is het aantal tabaksverkooppunten dat de overheid acceptabel vindt en hoe gaat ze ervoor zorgen dat dat aantal wordt bereikt?

Een vergunningstelsel is een veelbelovende manier om goed overzicht van alle tabakswinkels te creëren. Dit is makkelijker te handhaven dan een registratieplicht. Daarnaast geeft een vergunning van bijvoorbeeld tien jaar de overheid de mogelijkheid om het aantal verkooppunten verder af te bouwen door minder vergunningen te vernieuwen.

In Nederland en internationaal zien we dat tabak steeds minder normaal wordt, ook met de huidige Rookvrije Generatie campagne ‘De wereld wordt rookvrij. Wen er maar aan’. Het verminderen van het aantal tabaksverkooppunten zou hier een belangrijke rol in kunnen spelen en we zien dat er draagvlak voor is. Als een van de eerste landen ter wereld gaat Nederland de verkoop van tabak in supermarkten verbieden, dus laten we het goede voorbeeld geven en laten zien hoe dit effectief kan.

Nikita Poole is onderzoeker/promovenda bij het IVO. De combinatie van wetenschappelijk onderzoek en beleid om gezondheid te verbeteren is een centraal thema in het werk van Nikita, daarom vindt ze haar onderzoek naar tabaksontmoediging zo waardevol. Ze onderzocht ze de gevolgen van het verbod op de verkoop van tabak voor supermarkten en de verdere beperking van de verkoop van tabak tot tabaksspeciaalzaken. Lees het onderzoeksrapport hier. 

Vind jij het interessant om het IVO te volgen? Abonneer je dan op onze nieuwsbrief met het laatste nieuws, blogs, uitgelichte projecten, interessante publicaties en inspirerende bijeenkomsten.