Een goede gezondheid is niet voor iedereen een doel. Op dit moment niet of misschien helemaal niet. Daar moeten we niet vanuit gaan. En we moeten mensen zeker niet veroordelen als dat zo is. Toch wordt gezondheidsgedrag nog vaak gestigmatiseerd in onze samenleving.

Als ik nieuwe mensen leer kennen, vragen ze bijna altijd wat ik doe voor werk. Als ik zeg dat ik gezondheidsonderzoeker ben, dan zijn ze benieuwd wat voor onderzoek ik doe. Ik vertel dat ik onderzoek doe naar stoppen met roken en het tabaksbeleid. De meeste reageren positief; goed dat er aandacht voor is. Anderen zien dit als kans om bij mij over roken in publieke ruimtes te klagen. Dan vertel ik graag meer over hoe moeilijk het is om te stoppen met roken. Hoe de tabaksindustrie probeert hun ‘klanten’ te behouden en nieuwe rokers te trekken. Dit zijn vaak leuke gesprekken. Je kunt aandacht, interesse en sympathie aanwakkeren over mensen die roken. En in meer brede zin hun gezondheidsgedrag.

Wat ik lastiger vind, is deze reactie op mijn onderzoeksgebied. Dat iemand ‘toegeeft’ zelf te roken. Ik merk dat deze mensen zich vaak ongemakkelijk voelen. Zich schamen. Liever niet met mij verder willen praten en zich terugtrekken uit het gesprek. Zelf voel ik me ook ongemakkelijk hierover. Ik wil niet overkomen als ‘de verwijtende onderzoeker’. Ik kan me voorstellen dat andere gezondheidsonderzoekers hetzelfde tegenkomen. Want gezondheidsgedrag wordt gestigmatiseerd in onze samenleving. Niet alleen roken, maar ook andere gezondheidsgedrag, zoals seksueel gedrag, middelengebruik en eetgedrag. Dit gedrag veroordelen of stigmatiseren, daar help je niemand mee. Bovendien marginaliseer je vaak al kwetsbare groepen. Waardoor ongelijkheden verder kunnen toenemen.

Zelf wil ik absoluut niemand het gevoel geven dat ik hen veroordeel, omdat ik hier onderzoek naar doe. Daarom leg ik uit dat het juist mijn positie is om beter te begrijpen hoe we mensen kunnen helpen. Ik benadruk dat ik weet dat stoppen met roken gewoon heel erg moeilijk kan zijn. Dat ik geen oordeel heb over hun rookgedrag en de achterliggende oorzaken. Ook ben ik terughoudend met advies waar niet om gevraagd wordt. Een goede gezondheid is niet voor iedereen een doel. Op dit moment niet of misschien helemaal niet. En het is dus zeker niet altijd, of alleen maar, een individuele keuze om met je gezondheid bezig te zijn. En als dat wel zo is, dan hoeven we mensen nog steeds niet te veroordelen.

Nikita Poole is onderzoeker/promovenda bij het IVO. De combinatie van wetenschappelijk onderzoek en beleid om gezondheid te verbeteren is een centraal thema in het werk van Nikita, daarom vindt ze haar onderzoek naar tabaksontmoediging zo waardevol. Ze onderzocht ze de gevolgen van het verbod op de verkoop van tabak voor supermarkten en de verdere beperking van de verkoop van tabak tot tabaksspeciaalzaken. Lees het onderzoeksrapport hier. 

Vind jij het interessant om het IVO te volgen? Abonneer je dan op onze nieuwsbrief met het laatste nieuws, blogs, uitgelichte projecten, interessante publicaties en inspirerende bijeenkomsten.