Vraag- en doelstelling
Middelenproblematiek kan met name onder kwetsbare jongeren de ontwikkeling negatief beïnvloeden. Middelenproblematiek hangt sterk samen met andere problemen zoals schooluitval, dakloosheid, overlast in de samenleving en (huiselijk) geweld. Het is daarom belangrijk dat kwetsbare jongeren met middelenproblematiek worden opgespoord en dat vroegtijdig preventieve activiteiten worden ingezet om middelenproblematiek te voorkomen of te verminderen. Door decentralisaties in de zorg wordt de zorg steeds meer op wijkniveau georganiseerd, dichtbij de burger. Hoofddoel van dit project was het verbeteren van het bereik van wijkgerichte verslavingspreventie gericht op kwetsbare jongeren (12-23 jaar) in drie verschillende regio’s van Nederland.
Opzet van het onderzoek
Middels de Rapid Assessment and Response (RAR) methodiek werd in vier Nederlandse wijken (Rotterdam, Sittard, Maastricht en Deventer) in kaart gebracht welke groep jongeren in iedere wijk bereikt moet worden met outreachende verslavingspreventie. Daarnaast werd, in samenwerking met wijkprofessionals, jongeren en andere betrokkenen in de wijk, bepaald welke (op de wijk afgestemde) middelen en interventies daarvoor nodig zijn. De RAR werd uitgevoerd door preventie- en veldwerkers van drie verslavingszorginstellingen, namelijk Bouman GGZ, Mondriaan en Tactus. De resultaten van deze RAR-methode zijn per wijk in een focusgroepsbijeenkomst met betrokken professionals en jongeren vertaald naar een geschreven aanpak voor outreachende verslavingspreventie gericht op jongeren met middelenproblematiek. In drie van de vier wijken werd de aanpak door outreachende verslavingspreventie uitgevoerd. De preventiewerkers hielden bij welke jongeren zij bereikten, welke zorg ze konden (aan)bieden en met welke professionals zij contact hadden. Op basis van die gegevens werd het bereik van verslavingspreventie in de drie wijken geëvalueerd.
Resultaten
De RAR methodiek bleek een meerwaarde te hebben boven de gebruikelijke manier waarop verslavingspreventie in een wijk wordt opgebouwd, zonder (kwalitatief) wijkonderzoek vooraf. Door RAR uit te voeren in een wijk werd een netwerk van professionals opgebouwd, waardoor een integrale aanpak van problematiek onder kwetsbare jongeren mogelijk werd. Bovendien creëerde RAR draagvlak voor de gekozen preventieaanpak, met name bij het jongerenwerk. De outreachend preventiewerker had tijdens RAR de kans om relaties op te bouwen en zichzelf te profileren in de wijk. De speerpunten van de aanpak van de preventiewerker die op basis van RAR waren vastgesteld sloten bovendien aan bij de kenmerken en behoeften van kwetsbare jongeren in de wijk. De jongerenwerker was een essentiële partner voor de preventiewerker om jongeren in de wijk te bereiken. Het opbouwen van een vertrouwensrelatie is eerste prioriteit in het bereiken van kwetsbare jongeren. Dit kost echter veel tijd, waardoor tijdens het onderzoek de contacten met jongeren die problematisch middelen gebruiken slechts sporadisch leidde tot het inzetten van geïndiceerde preventie.
Dit onderzoek laat zien hoe RAR kan worden gebruikt om wijkgerichte verslavingspreventie op te zetten. RAR sluit aan bij de huidige veranderingen in de zorg, waarbij steeds meer integraal en wijkgericht wordt gewerkt, dichtbij de burger. Op basis van de ervaringen in dit onderzoek hebben we de bestaande RAR methodiek zodanig aangepast dat deze goed op wijkniveau toepasbaar is: de Wijkscan Plus. De Wijkscan Plus is geschikt om middelengebruik, maar ook andere issues, in een wijk in kaart te brengen en daar een passende aanpak op te formuleren.
Looptijd
November 2012 – Mei 2015
Opdrachtgever
ZonMW
Publicaties
Eindrapport Wijkgerichte Verslavingspreventie. Ervaringen met Rapid Assessment and Response in vier Nederlandse wijken (pdf, 1 MB)
Handreiking Wijkscan Plus (pdf, 439 kB)
Onderzoeksteam
Alice Hammink, MSc (onderzoeker)
Drs. Cas Barendregt (senior onderzoeker)
Ir. Elske Wits (projectleider)