Een paar jaar geleden maakte een Amerikaanse onderzoeker een bijzondere vergelijking: als psychisch herstel een taart is, dan is professionele zorg slechts het glazuur. Hij vindt dat behandelaren vaak de fout maken zichzelf als de basis van de taart te zien, terwijl er steeds meer aanwijzingen zijn dat die basis uit iets anders bestaat.

Met Recovery Pathways onderzoeken we de ingrediënten van de taart voor mensen in herstel van een drugsverslaving. Zo zagen we dat mensen die deelnamen in herstelgroepen sterkere sociale netwerken, meer herstelkapitaal en meer commitment voor herstel hadden. Alle drie belangrijke factoren bij herstel van verslaving. In Nederland bestaan tal van herstelgroepen waarin mensen op wekelijkse (of soms zelfs dagelijkse) bijeenkomsten ervaringen en gedachten met elkaar delen. Iedereen in zo’n groep heeft zelf ervaring met verslaving en deelname is meer dan alleen praten over je problemen. Het gaat ook om het kweken van (sociale) verbinding met mensen die hetzelfde doel hebben als jij: herstellen.

Voor ons onderzoek interviewde ik zo’n 30 personen die ooit een drugsverslaving hadden. Sommigen waren lid van een herstelgroep, zoals K., een Amsterdammer van in de veertig. Hij kwam al erg jong met drugsgebruik en criminaliteit in aanraking en runde een ‘handeltje’. “Mijn wereld bestond uit chaos en alleen maar uit drugsgebruikers, criminelen, moordenaars, smokkelaars, hoeren en nachtleven”, vertelde hij. Zijn gebruik en criminele leefstijl waren diep met elkaar verweven. Op zijn 39e werd het hem te veel en zocht hij hulp.

In een buitenlandse kliniek onderging K. eerst een detox van tien dagen, gevolgd door een behandeling met verblijf. Hij legde uit: “Ik zou eerst vijf weken gaan, maar ik had geen huis meer, helemaal niets.” Gelukkig kon hij zijn behandeling verlengen en na nog eens vijf weken kwam een plek vrij in een Safe-House, een (12-Stappen) opvang-initiatief gerund door anderen personen in herstel. “Vanaf dat moment ben ik drie keer per dag of meer naar een meeting [herstelgroep bijeenkomst] geweest, alleen maar om clean te blijven, weet je wel. Ik was een half uur onderweg naar de meeting en dan een uur per meeting bezig. Of soms een half uur. Want ik ben ook heel vaak de meeting uitgelopen omdat ik dacht ‘dit zijn allemaal sukkels’.”

K. was dus niet direct fan van de herstelgroepen. Het was wel een veilige plek waar hij niet hoefde te gebruiken. “Ik snapte er niets van. Ik had zoiets van ’30 dagen of 60 dagen clean: hoe dan?’ Helemaal clean, zonder niets? Ook geen drankje of geen jointje?” Ook zag hij mensen werken aan hun herstel, terwijl ze veel van dezelfde dingen als hij hadden meegemaakt. Dat maakte indruk. De groepen en het Twaalf Stappen programma maakte voor hem uiteindelijk het verschil. Nog altijd hebben de fellows (andere herstelgroepleden) een belangrijke rol in zijn leven: “ik heb in mijn telefoon 600 nummers, ik heb connecties gemaakt en dat zijn beste vrienden geworden”.

Een verslaving zit vaak diep verweven in iemands leven. Het is daarom ook niet zo gek dat herstel een lange weg kan zijn, een proces dat meer vergt dan alleen het veranderen van je middelengebruik. Professionele zorg helpt hierbij, maar kan niet de sociale ondersteuning bieden zoals een herstelgroep dat kan. Een behandelaar kan, zelfs met de beste bedoelingen, nooit de rol van een goede vriend of sociaal netwerk vervullen. Van onze Recovery Pathways deelnemers, zoals K., leren we dat dit belangrijke ingrediënten zijn voor de basis van de hersteltaart. Dat we met deze bundeling van wetenschappelijke inzichten en ervaringskennis bijdragen aan een beter begrip van herstel is wat ons betreft de kers op de taart!

Thomas Martinelli is medior onderzoeker en promovendus bij het IVO. Hij is antropoloog en criminoloog, gespecialiseerd in kwalitatief veldonderzoek. Stigma en herstel bij (drugs)verslaving vormen de focus bij zijn promotieonderzoek Recovery Pathways. Deze blog heeft hij in samenwerking met K. geschreven.