Verslag IVO KINO: Wie kijkt er om naar mij?
De IVO Kino van maandag 27 mei ging over het effect van verslaving op familie en vrienden. Aan de hand van de Amerikaans-Vlaamse speelfilm Beautiful Boy (2018) keken we hoe naasten meer aandacht krijgen in de verslavingszorg. Dorine van Namen (onderzoeker Hogeschool Rotterdam), Gisèle Hoevenaars (senior preventiewerker Jellinek, verslavingszorg) en Pythia Maasdam (oprichter van Moedige Moeders, afdeling Goeree Overflakkee) pleitten tijdens het panelgesprek voor meer aandacht en het wegnemen van schaamte.

In Beautiful Boy worstelt vader David met de verslaving van zijn 18-jarige zoon Nic. De film toont hoe groot de impact van verslaving is op de omgeving. Zo gaat David zodanig op in het redden van zijn zoon, dat hij daarbij soms zichzelf en de rest van zijn gezin uit het oog verliest. Het verhaal is aangrijpend en herkenbaar. Bovendien brengt de film verslaving in een welgesteld gezin in beeld. En dat komt niet vaak voor: “Terwijl verslaving in alle lagen van de bevolking voorkomt”, benoemt panellid Van Namen.

Luisterend oor bieden

Ook herkenbaar aan de film is dat de hulp voor naasten laat komt. “Vijftien jaar geleden was er weinig hulp beschikbaar voor ons als ouders van een verslaafd kind”, vertelt Pythia Maasdam. “Pas na lang zoeken vonden we een weerbaarheidstraining.” Uiteindelijk richtte ze zelf een Moedige Moeders-afdeling op, een zelfhulpgroep voor ouders van jongeren met verslavingsproblemen. “Als naaste kun je je kind niet redden, dat moet hij of zij zelf doen. Dan heb je vooral een luisterend oor nodig en handvatten voor je eigen gezondheid.”

Taboe bij naasten en hulpverleners

Verslaving raakt ook veel mensen in de naaste omgeving, maar dat blijft vaak onzichtbaar. Bij de Hogeschool Rotterdam zag Van Namen bijvoorbeeld dat ongeveer 16 procent van de hogeschoolstudenten een ouder, broer of zus heeft met verslavingsproblematiek. De onderzoeker schat in dat een ernstige verslaving effect heeft op de (psychische) gezondheid van gemiddeld vier á vijf naasten. De onbekendheid van het zorgaanbod, maar vermoedelijk ook schaamte en taboe als gevolg van stigmatisering spelen een rol bij de onzichtbaarheid. Zo spreken jongeren niet graag ‘slecht’ over hun ouders. Door het taboe vragen hulpverleners ook niet altijd door als het gaat om het effect van verslaving op andere gezinsleden en bij ouders leeft bijvoorbeeld de angst dat hun kinderen worden ‘afgepakt’.

Vijf stappen voor naasten

Duidelijk is dat er meer gerichte ondersteuning voor naasten nodig is, vinden de IVO Kino-bezoekers. De meeste steden bieden voor kinderen van verslaafden wel programma’s, maar dat geldt minder voor volwassenen. Verslavingszorginstelling Jellinek werkt sinds kort met een vijfstappenmodel specifiek voor volwassen naasten. In dit model staat centraal wat voor de naaste belangrijk is. Hoe kan hun kwaliteit van leven beter? Deze aanpak blijft weg van adviezen of hulp om de verslaafde te ‘redden’.

De Kino-bezoekers vinden meer openheid en aandacht noodzakelijk om het taboe te doorbreken en zo de drempels naar zorg voor naasten te verlagen; het leven van familie en vrienden mag vaker centraal staan. Er wordt wel vaker omgekeken naar naasten van mensen met een verslaving, zo wordt geconcludeerd, maar nog niet vaak genoeg!

Ook meekijken en meepraten?

De volgende IVO Kino is medio september. Op de hoogte blijven? Schrijf u in voor de nieuwsbrief van het IVO. Of volg ons op de IVO Kino Facebookpagina.