Een mixed method onderzoek naar syndemische kwetsbaarheid in Leiden en Den Haag
Gezondheids- en sociale problemen gaan vaak hand in hand en versterken elkaar. In wijken waar bewoners zorgen hebben over inkomen, wonen en werk, bestaat een hoger risico op slechte gezondheid. Wat vervolgens leidt tot meer stress en nieuwe gezondheidsproblemen. Dit patroon van clustering van meerdere gezondheidsproblemen en sociale problemen wordt ook wel ‘syndemics’ genoemd.
Nienke Slagboom deed al eerder onderzoek in Nederland naar syndemics, in Katwijk. Daar vond zij drie meest voorkomende clusters van aandoeningen, welke steeds een combinatie omvatte van:
- psychologische stress,
- cardiometabole ziekten, zoals hart- en vaatziekten, suikerziekte en hoge bloeddruk en
- pijn aan het bewegingsapparaat, zoals artrose of reuma.
Deze stapeling van deze drie aandoeningen komt vaker voor bij mensen die last hebben van financiële stress, eenzaamheid, geen betaald werk hebben, beperkt bewegen en een overgewicht hebben (een BMI hoger dan 25).
De omgeving waarin mensen wonen en opgroeien kan een belangrijke rol spelen. Zo laat eerder onderzoek zien dat (structurele) factoren buiten het individu vaak zorgen voor een vergrote syndemische kwetsbaarheid. Voor ons huidige onderzoek kijken we naar welke syndemische kwetsbaarheid voorkomt in de wijken Moerwijk, Den Haag, en de Stevenshof, Leiden. De wijken en burgers zelf staan centraal in dit onderzoek.
Wat zeggen de cijfers?
Om in kaart te brengen welke gezondheidsproblemen clusteren en met welke sociale contextfactoren deze problemen samenhangen, hebben we een eerste data-analyse verricht. Hierbij maakten we gebruik van geanonimiseerde gegevens vanuit het CBS en van huisartsen aangesloten bij ELAN (Extramuraal LUMC Academisch Netwerk). Dit gaf ons inzicht in een groot aantal bewoners woonachtig in Leiden en Den Haag.
We startten hierbij met inzicht creëren in welke gezondheidsproblemen voornamelijk voorkomen in beide steden en de wijken waarin wij ons onderzoek uitvoeren, verdeeld over verschillende leeftijdscategorieën. Vervolgens keken we welke gezondheidsproblemen vaak samen voorkomen in beide steden als geheel door analyses uit te voeren op groepen met multimorbiditeit (het hebben van 2 of meer aandoeningen).
Hierbij kwamen we tot de ontdekking dat het voor de groep kinderen onder de 12 jaar complex was om geclusterde gezondheidsproblemen weer te geven. Wel zagen we dat kinderen die leven in een eenoudergezin gemiddeld meer gezondheidsproblemen hebben in vergelijking met twee ouder gezinnen.
Bij jongeren van 10 tot en met 19 jaar zien we verschillende clusters van gezondheidsproblemen. Een bekende combinatie van gezondheidsproblemen in deze leeftijdsgroep is astma en eczeem, die wij ook terugvinden in onze cijfers. Andere groepen kenmerken zich vooral door gedragsproblemen of buikklachten. Als we een vergelijking maken met de jongeren zonder deze aandoeningen, zien we dat ook hier vaker alleenstaand ouderschap naar voren komt. Ook andere sociale factoren vallen op, zoals ouders met fysieke of mentale gezondheidsproblemen.
De verhalen achter de cijfers zijn net zo belangrijk en geven ons inzicht in processen die leiden tot deze clusteringen van gezondheids- en sociale problemen. Daarom zijn we het afgelopen jaar beide wijken in gegaan om meer te weten te komen over wat er speelt in de wijk, bij wie en waar de behoefte ligt vanuit de wijk.
Een metafoor die we gebruiken is een boom. De wortels en de takken.
De takken laten zien welke problemen er zichtbaar zijn, zoals verschillende medische aandoeningen of sociale problematiek. Maar deze problemen komen ook ergens vandaan, uit de wortels. In dit onderzoeksproject gaan we vooral op zoek naar de oorzaak van de problemen in de wortels.
Deze metafoor heeft zelfs geleid tot een nieuwe naam voor ons project: project Bloesem! Deze naam is door onze projectleider, Matty Crone, verzonnen. De bloesem aan de boom symboliseert een gezonde boom met gezonde wortels. Daardoor kan de boom gaan bloeien en dat werpt later zijn vruchten af.
Hoe verder?
Wat gaan we komend jaar doen?
Zoals onderzoeker Nienke Slagboom toelicht: “Het gaat niet alleen om tellen, maar ook om vertellen. Door die verhalen snappen we waarom bepaalde problemen ontstaan en zichtbaar zijn. En we kunnen leren wat helpt om weg te bewegen van dat pad.”
Want juist die actie is een belangrijk onderdeel van dit onderzoeksproject. Bewoners, beleidsmakers en professionals gaan als co-onderzoekers aan de slag om problemen in kaart te brengen, maar vooral om daarna met elkaar passende oplossingen te creëren.
Ook gaan we verder met de cijfers. Het komende jaar zullen wij ons verder richten op de groep bewoners vanaf 18 jaar en zullen we ook gebruik maken van GGD data.
De Stevenshof
Onderzoeker Samantha Groenestein sluit vanuit het Bloesem project aan bij verschillende activiteiten in de Stevenshof. Dit zijn bijvoorbeeld activiteiten die worden georganiseerd in het buurthuis, maar ook verschillende bijeenkomsten (zoals die vanuit Stevenshof Vitaal) in de wijk.
De uitkomsten van de cijferanalyse presenteerden we bij de gemeente en in de wijk aan verschillende professionals, actieve bewoners en beleidsmedewerkers. Opvallend was dat er vanuit verschillende invalshoeken gesproken werd over de zorgen die er zijn bij de jongeren uit de wijk. De zorgen, gezondheids- en sociale problemen bij gezinnen in de wijk, zijn we verder aan het onderzoeken.
Zo zijn we gestart met het interviewen van bewoners en professionals, hebben we een eerste netwerkbijeenkomst met professionals gehouden en gingen we in gesprek met groepen ouders.
We hebben al een paar geïnteresseerden die zich willen inzetten om te achterhalen wat voor gestapelde problemen er zijn in deze wijk en te begrijpen waarom. We hopen deze groep nog groter te maken zodat we de komende periode samen met professionals en bewoners aan de slag kunnen.
Moerwijk
In de wijk Moerwijk (Den Haag) gebeurt al veel aan onderzoeken en projecten. Onderzoeker Marieke Breed probeert met het Bloesem project zoveel mogelijk aan te sluiten bij dat wat er allemaal al is in Moerwijk. Je ziet haar dus vaak bij allerlei bijeenkomsten maar ook in de buurtkamers of zomaar ‘loslopend’ in de buurt.
In Moerwijk zijn er vanuit verschillende kanten zorgen geuit over de vele problemen en de invloed op opgroeiende kinderen. Daarop aansluitend hebben we uit de cijfer analyse gezien dat er vaker problemen zijn bij een ouder gezinnen. Deze problematiek, waarbij een combinatie van sociale en medische factoren zichtbaar zijn, zijn we verder aan het onderzoeken.
We werken daarbij samen met wijk onderzoekers. Dit is een groep gedreven bewoners en professionals die samen met Marieke, Nienke, Sam en Samantha onderzoek doen naar de gestapelde problemen waar de alleenstaande ouders en hun kinderen tegen aan lopen.
Op dit moment focussen we ons op de stapeling van problemen waaronder stress, niet lekker in je vel zitten en de invloed van meldingen door en naar organisaties. Dit alles heeft veel invloed op het leven van de alleenstaande ouders in de wijk. Door middel van gesprekken, interviews en vragenlijsten proberen we dit beter te begrijpen met elkaar.
In dit samen onderzoek doen leren we ook veel van elkaar. We schreven hier recent ook een blog over: Wie leert van wie? Onverwachtse lessen uit wijkonderzoek – Gezond en Gelukkig Den Haag.
Meer weten over dit project? Bekijk onze projectpagina.
Wil je automatisch op de hoogte blijven? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief met het laatste nieuws, blogs, publicaties en agenda.
