In 2016 spreekt de gemeenteraad van Utrecht zich uit voor doorontwikkeling van de Merwedekanaalzone tot een gebied met een hoge concentratie woningen. Dit is een gebied waar al zo’n 30 jaar lang een tippelzone (bekend als ‘De Baan’)  is gevestigd. Belangrijk voor de gemeentelijke besluitvorming is om meer zicht te krijgen of afbouw of tijdelijke inpassing van de Utrechtse tippelzone mogelijk is en op welke termijn. Uiteraard zal zo’n verandering grote consequenties hebben voor de sekswerkers aldaar. Wat is het toekomstperspectief van deze sekswerkers als de tippelzone sluit? Hoe ziet deze groep hun toekomst en wat hebben zij nodig?

Perspectief
Het doel van dit onderzoek was om het perspectief van de sekswerkers centraal te stellen; zij kunnen immers het best aangeven wat hun behoeften zijn bij sluiting van De Baan. De IVO-onderzoekers deden hiervoor een aantal avonden veldwerk op De Baan om zo, met behulp van de daar aanwezige hulpverleners, in contact te komen met de sekswerkers. Via semigestructureerde interviews werden onderwerpen als het werken op De Baan, hun toekomstperspectief en hun ondersteuningsbehoeften geïnventariseerd. Daarnaast hielden we een expertmeeting met betrokkenen.

Toekomst
Veel sekswerkers op de Baan hebben een laag opleidingsniveau, weinig andere werkervaring, schulden, psychische problematiek, geen of een beperkt sociaal netwerk. Zij vinden het moeilijk om een voorstelling te maken over hun toekomst als ze niet meer op de tippelzone kunnen werken en zien meer belemmeringen dan mogelijkheden. Het grootste gedeelte geeft aan met sekswerk te willen stoppen als de Baan sluit. Zij zijn niet geïnteresseerd om ander sekswerk te gaan doen, aangezien dit niet de flexibiliteit, veiligheid en voorzieningen zal bieden die zij nu wel hebben. Veel vrouwen hebben de hoop dat de Baan openblijft. Dit lijkt er mede voor te zorgen dat zij geen concrete plannen maken voor de toekomst.

Verlies van inkomsten
Verlies van inkomsten is een belangrijk gevolg van sluiting van de Baan voor de vrouwen. Bij sekswerkers zonder ander werk, uitkering of ondersteuning van een partner leidt dit tot het geheel wegvallen van hun inkomen. In sommige gevallen kan dit leiden tot het niet meer kunnen betalen van een huur of hypotheek, waardoor er een risico bestaat op dakloosheid. Dit zien we vooral bij alleenstaande sekswerkers met kinderen en transgender sekswerkers. Een ander risico is dat de schuldenproblematiek toeneemt. Voor sekswerkers met een verslaving betekent de sluiting van de Baan dat zij op een andere, waarschijnlijk illegale, manier hun geld gaan verdienen om zo hun verslaving te bekostigen. Dit brengt een toename van veiligheids- en seksuele gezondheidsrisico’s met zich mee.

Maatwerk
De zorgbehoeften en risico’s bij een mogelijke sluiting van de Baan onder de sekswerkers zijn divers. Dit benadrukt het belang van maatwerk. Intensieve en langdurige samenwerking tussen en inzet van verschillende partijen is daarbij noodzakelijk. Daarnaast is het van belang om snel duidelijkheid te geven. Op het moment van het onderzoek was het namelijk nog niet duidelijk wat er (wanneer) zou gebeuren met De Baan. De gemeente Utrecht staat voor de grote uitdaging de juiste hulp voor sekswerkers te organiseren.

Het onderzoek is mede input geweest voor het vastgestelde beleid rond de sluiting van de Utrechtse tippelzone, en onze belangrijkste conclusies en aanbevelingen zijn overgenomen. Lees het nieuwsbericht Tippelzone Europalaan gaat uiterlijk 1 juli 2021 dicht (16 juni 2018).

Download ook de factsheet Van de Baan (Pdf, 680 KB)