Ervaringsdeskundigen worden steeds vaker ingezet. En dat is niet gek. Bij cliënten uit de ggz-doelgroep zorgt hun ervaringskennis voor herkenning, begrip, aansluiting, verbinding, empathie, vertrouwen, openheid, gelijkwaardigheid, geloofwaardigheid, hoop en perspectief. Ze kunnen fungeren als rolmodel. En doordat ze experts zijn op het gebied van (persoonlijk) herstel, kunnen ervaringsdeskundigen bovendien deze cliënten helpen bij het zetten van stappen in hun eigen herstel. Dat blijkt uit de gesprekken die we deden voor onze verkenning naar herstel en ervaringsdeskundigheid bij de ggz-doelgroep. Hiervoor spraken we met uitvoerende, adviserende en leidinggevende medewerkers van onder andere ggz-instellingen, welzijnsorganisaties en andere initiatieven die herstelondersteunend werken.
De functie van ervaringsdeskundige wordt dan ook steeds serieuzer genomen. We zien organisaties die functieprofielen en handreikingen ontwikkelen en dat het takenpakket van ervaringsdeskundigen wordt verbreed met niet alleen uitvoerende, maar ook steeds vaker coördinerende en adviserende taken. Op deze manier speelt deze groep een steeds belangrijkere rol in de vorming van de herstelvisie van organisaties.
Toch is het niet alleen rozengeur en maneschijn als het gaat om de groei van ervaringsdeskundigheid. Van verschillende organisaties in Rotterdam hoorden we dat financiering vaak lastig is. Organisaties die willen investeren in ervaringsdeskundigheid en herstelondersteunende zorg hebben daar vaak te weinig middelen voor. Ook zorgelijk is dat de hoge kosten voor een opleiding tot ervaringsdeskundige een drempel vormen voor een deel van de (oud-)cliënten om zich in te schrijven. Terwijl steeds vaker om zo’n opleiding wordt gevraagd, blijkt die dus niet voor iedereen betaalbaar. En dat terwijl deze opleiding vaak wordt gevolgd vanuit een uitkeringssituatie; zo’n opleiding kan dus juist een mogelijkheid bieden om de vaak lange afstand tot de arbeidsmarkt te overbruggen.
Op basis van onze verkenning kwamen we tot een aantal aanbevelingen om ervaringsdeskundigheid en herstelondersteunende zorg in Rotterdam te versterken. Zo kun je de positie van ervaringsdeskundigen verstevigen als de kennis hierover op meerdere plekken terechtkomt. Vorm bijvoorbeeld een netwerk rondom dit thema, waarbij je met verschillende organisaties samen een gedeelde visie op herstelondersteunend werken en de inzet van ervaringsdeskundigheid ontwikkelt. Durf ook te investeren in ervaringsdeskundigheid en help zowel herstelinitiatieven als personen die een opleiding tot ervaringsdeskundige willen volgen bij de financiering.
Onderzoek ten slotte ook zeker of de populatie van ervaringsdeskundigen voldoende divers en inclusief is. Voor mensen met minder financiële middelen is het namelijk minder makkelijk om ervaringsdeskundige te worden. Ook lijkt de etnisch-culturele samenstelling van ervaringsdeskundigen minder divers dan die van de cliëntenpopulatie. Kijk dus welke drempels er zijn om als ervaringsdeskundige aan de slag te gaan én hoe je die drempels kunt verlagen. Alleen zo kunnen we de potentie van ervaringsdeskundigheid en herstelondersteunende zorg volledig benutten.
Margriet Lenkens is medior onderzoeker bij onderzoeksinstituut IVO en post-doc onderzoeker bij de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ze doet momenteel promotieonderzoek naar de inzet van ervaringskennis in de ondersteuning van personen met crimineel gedrag. Daarnaast doet ze onderzoek naar de inzet van ervaringskennis bij de ggz-doelgroep en binnen de jeugdhulp. In haar werk gebruikt Margriet het liefst kwalitatieve methoden waarbij voldoende ruimte is voor de verhalen en ervaringen van de mensen om wie het gaat.
