Door Nienke de Wit

Sekswerkers, daklozen, personen met verward gedrag, jongeren die een alcoholintoxicatie hebben gehad. Een aantal van de verschillende sociaal kwetsbare groepen met wie ik sprak voor mijn werk als onderzoeker bij het IVO. Mensen met wie ik waarschijnlijk anders nooit op deze manier had gesproken. Dat maakt het zo bijzonder. En soms ook spannend voor mijn omgeving: “Ga je naar een tippelzone? Geen sprake van!” Of: “Verwarde personen? Die steken toch mensen neer?” Uiteindelijk zat ik toch rond kerst in een huiskamer op de tippelzone met een kopje thee en een kerstboom vol lichtjes om in gesprek te gaan met sekswerkers. Daarnaast was het contact dat ik had met personen met verward gedrag één van de meest bijzondere ervaringen in m’n leven.

Natuurlijk zijn die gesprekken niet altijd even makkelijk. Sommige mensen hebben een vrij korte spanningsboog en staan al op als je pas bij vraag 3 bent van de 15. Maar geen paniek: een paar minuten pauze of kopje koffie doet vaak wonderen. Meedoen aan een onderzoek moet eigenlijk zo laagdrempelig mogelijk zijn. Het werkt dan ook meestal het beste als je zelf de vragen stelt in plaats van een pakket papieren voor iemands neus neerleggen. Formulieren kunnen snel afschrikken. Als onderzoeker probeer ik me daarom flexibel op te stellen. Ik stel vragen in een passende taal, houd rekening met de locatie waar iemand zich het meest prettig voelt (en ik zelf natuurlijk ook) en zorg dat iemand vrijuit kan spreken.

Bij mensen in een sociaal kwetsbare positie zie ik dat ze vaak keer op keer teleurgesteld worden door de wereld om hen heen. Dat anderen hen het gevoel kunnen geven dat ze er niet toe doen. En daardoor kan iemand soms moeite hebben een ander meteen te vertrouwen. Neem daarom de tijd om iemands vertrouwen te winnen. Stel jezelf voor, maak ruimte voor vragen en leg uit dat het interview geen gevolgen heeft. Dus geen sancties, geen korting op de uitkering en niets wordt doorverteld. Mijn tip voor onderzoekers is ook: wees oprecht, want mensen hebben het door als je echt naar ze luistert en benieuwd bent naar het verhaal wat ze willen vertellen.

En vergeet niet: je bent geen robot, dus lach om een grapje en laat zien als iets je raakt. Veel mensen vertelden me aan het eind van interviews dat ze het gezellig vonden. Of dat het zo fijn was dat ze een keer serieus werden genomen. Zorg dat je geen oordeel hebt, over niks wat iemand zegt – en let ook op je gezichtsuitdrukking. Mensen worden al zo vaak in hokjes geplaatst, uitgelachen, gecorrigeerd of betutteld.

Nienke de Wit is junior onderzoek bij het IVO. Ze studeerde culturele antropologie en deed onder andere etnografisch veldwerk naar de kwaliteit van leven onder daklozen in Amsterdam en naar de ongelijke structuren rondom sekstoerisme in Gambia. Bij IVO doet Nienke onderzoek onder uiteenlopende doelgroepen.